Prawa osoby zatrzymanej
Zatrzymany jest osobą, która została podejrzana o popełnienie określonego przestępstwa i zastosowano wobec niej środek przymusu w formie pozbawienia wolności. Do momentu wydania prawomocnego wyroku, osoba zatrzymana uznawana jest za niewinną. To zadaniem oskarżyciela jest udowodnienie, że zatrzymany popełnił zarzucony mu czyn. Osobie zatrzymanej przysługują jednak różne określone prawa, z których korzystać może aż do momentu wydania prawomocnego wyroku.
Podstawowe prawa osoby zatrzymanej
Osoba zatrzymana w postępowaniu karnym ma przede wszystkim prawo poznania przyczyn zatrzymania przez służby porządkowe. Może złożyć oświadczenie w swojej prawie i zostać wysłuchana, bądź też odmówić zeznań i milczeć. Zatrzymany ma prawo zawiadomienia o fakcie zatrzymania – najbliższą osobę, a także pracodawcę, dowódcę, zarządcę prowadzonego przedsiębiorstwa, dyrektora szkoły czy władze uczelni. Powiadamiany jest również organ prowadzący postępowanie przeciwko osobie zatrzymanej w innej sprawie – o ile jego przedstawiciele nie zostali już o tym zawiadomieni oraz istnieje taka zasadność. Zatrzymany zyskuje ponadto prawo do otrzymania odpisu protokołu swojego zatrzymania oraz uzyskania niezbędnej pomocy medycznej.
Prawo do kontaktu z adwokatem
Zatrzymany ma prawo do niezwłocznego nawiązania kontaktu z radcą prawnym lub adwokatem, a także odbycia z nim rozmowy. Należy jednak pamiętać, że kontakt ten odbywa się tylko i wyłącznie na żądanie osoby zatrzymanej. Organy ścigania zobowiązane są do umożliwienia osobie zatrzymanej skorzystania z fachowej pomocy – odmowa policji równoznaczna jest z naruszeniem przepisów. Adwokat powinien być wskazany z imienia i nazwiska, a nawiązanie kontaktu znacząco ułatwia bezpośredni dostęp do danych teleadresowych prawnika. Dzięki jego obecności, pozycja osoby zatrzymanej staje się znacznie silniejsza. Znajomość procedury karnej oraz metodyki działania organów ścigania pozwala adwokatowi odpowiednio poinstruować swojego klienta w zakresie zachowania na kolejnych etapach przesłuchania. Prawnik nie dopuści bowiem do sytuacji, w której wyjawione zostałyby okoliczności lub informacje bezpośrednio obciążające zatrzymanego.
Prawa zatrzymanego obcokrajowcy
Jeżeli osoba zatrzymana nie jest obywatelem Polski, ma prawo do nawiązania kontaktu z przedstawicielem dyplomatycznym swojego państwa lub właściwym urzędem konsularnym. W przypadku braku jakiegokolwiek obywatelstwa, zatrzymany może skontaktować się z przedstawicielem kraju, w którym mieszka na stałe. Jeżeli umożliwia to umowa konsularna między Polską a państwem osoby zatrzymanej, właściwe przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny informowane są o fakcie zatrzymania bez wyraźnej prośby zainteresowanego. W przypadku gdy zatrzymany nie zna wystarczająco dobrze języka polskiego, może bezpłatnie skorzystać z pomocy tłumacza.
Prawo do zwolnienia i wniesienia zażaleń
Jeżeli przyczyny zatrzymania przestają istnieć, osoba zatrzymana ma prawo natychmiastowego zwolnienia. Obowiązuje ono również wówczas, gdy od chwili zatrzymania upłynie 48 godzin i zatrzymany nie zostanie w tym czasie przekazany do sądu z wnioskiem o areszt tymczasowy. Jeżeli natomiast zatrzymanemu nie zostanie doręczone postanowienie o zastosowaniu aresztu tymczasowego w ciągu 24 godzin od przekazania do sądu, również może zostać zwolniony. W terminie do 7 dni od dnia zatrzymania, osoba zatrzymana może też wnieść do sądu zażalenie – w jego treści zawarte mogą być żądania o zbadanie prawidłowości, legalności oraz zasadności zatrzymania.
